Waarom is hersenonderzoek bij kinderen van belang?

Hersenen sturen je lichaam aan, maar ze vormen ook je gedachten, ideeën en gevoelens. Hersenonderzoeker Dr. Matthijs Vink doet onderzoek naar de ontwikkeling van hersenen bij  kinderen.

Als kinderen opgroeien bepaalt van alles hoe zij opgroeien: opvoeding, erfelijkheid, contact met leeftijdsgenoten, de omgeving. De hersenen staan als een soort ‘mediator’ tussen die omgeving en het gedrag in. Hersenen bepalen niet alleen wat je doet, maar ook hoe je dat doet.

Matthijs Vink

Sneeuwbaleffect

Matthijs Vink legt dit uit met een klassiek voorbeeld: “Kinderen die we als ‘druk’ bestempelen, hebben met hun gedrag veel impact op hun omgeving. Ouders en leerkrachten zijn regelmatig boos op deze ordeverstoorders. We weten dat deze kinderen hun impulsen minder goed kunnen onderdrukken. En een boze omgeving helpt daar niet bij. Sterker nog, zo’n boze omgeving kan hetgedrag juist versterken: het zogenaamde sneeuwbaleffect. Dit geldt trouwens ook andersom, want kinderen die hun impulsen goed kunnen beheersen worden hiervoor beloond met complimenten. Dat helpt hen om dit goede gedrag verder te ontwikkelen. Door hersenonderzoek leren we meer over het samenspel tussen omgeving en hersenenontwikkeling, en hoe dit dan weer invloed heeft op het gedrag.”

Zelfregulerend vermogen

Om bij het voorbeeld te blijven: drukke kinderen hebben vaak problemen met zelfregulatie. Zelfregulatie is het vermogen om controle te hebben over gedachten, gevoelens en gedrag. Elk kind heeft in zijn hersenen aanleg voor zelfregulatie, maar de mate van deze aanleg verschilt per kind. Daar komt bij dat ook de omgeving met daarin leeftijdsgenootjes, ouders en leerkrachten, invloed heeft op de ontwikkeling van zelfregulatie. Als bij kinderen de regulatie achterblijft, kan dat tot problemen leiden. Kinderen worden dan bijvoorbeeld sneller boos.

Matthijs zegt daarover: “In de hersenen kunnen we zien hoe ver het kind al ontwikkeld is in aanloop naar volwassenheid. Maar hersenen zijn maar één deel, het gaat ook om hoe het kind door zijn omgeving wordt gestimuleerd. Dat is belangrijk voor hoe de hersenen zich verder ontwikkelen. We weten dat de hersenen van heel drukke kinderen anders werken, maar we weten minder goed hoe we hierop in kunnen spelen. Hersenonderzoek is dus nodig om informatie te verzamelen, zodat we interventies kunnen ontwikkelen om deze kinderen te helpen. Dat zijn interventies die er voor moeten zorgen dat drukke kinderen toch een goed zelfregulerend vermogen ontwikkelen. We onderbreken dan de vicieuze cirkel waarbij aanleg in combinatie met interactie zorgt voor grotere problemen.”

Wat is er bijzonder aan YOUth?

In Nederland worden momenteel al meerdere grote studies gedaan naar hersenontwikkeling. “Toch is er nog geen model voor de hersenontwikkeling in relatie tot gedrag en omgeving. Hoe deze factoren bij elkaar horen bij opgroeiende kinderen weten we nog niet. Het YOUth-onderzoek is uniek, omdat het voor ieder kind informatie verzameld over alle drie de factoren.” Het YOUth-onderzoek begint al bij 20 weken zwangerschap, waarbij de hersenen worden bekeken via 3D-echo’s.  Hierdoor kunnen we via YOUth straks iets zeggen over de hersenontwikkeling vanaf de zwangerschap tot aan adolescentie.

De opzet van het YOUth-onderzoek

Het YOUth-onderzoek heeft subsidie gekregen om 10 jaar onderzoek te kunnen doen. In 10 jaar kan niet een heel kinderleven onderzocht worden, maar wel een groot deel als er kinderen van verschillende leeftijden meedoen. Daarom heeft YOUth een study design (onderzoeksopzet) met twee ‘waves’ genaamd Baby & Kind en Kind & Tiener. “Het YOUth-onderzoek loopt waarschijnlijk 10 jaar, dus als je start bij zwanger en bij ongeveer 8 jaar, heb je bijna geen overlap.”

YOUth is niet alleen uniek omdat baby’s al tijdens de zwangerschap worden gevolgd, ook omdat we jongeren zowel als tiener en als puber terugzien. Veel onderzoeken meten kinderen op één bepaalde leeftijd. Door kinderen terug te laten komen kunnen we de ontwikkeling van deze kinderen beter in kaart brengen. “De oudere kinderen worden onderzocht tot en met het moment van de adolescentie. Dat is een belangrijk kantelpunt, echt een nieuwe fase in de hersenontwikkeling. Met YOUth kunnen we meten op welk niveau en met welke ervaringen een kind de puberteit in gaat, voordat de hormonen de overhand krijgen.”

Ten slotte is er nog geen babycohort zoals dat van YOUth. Andere onderzoeken richten zich op het verband tussen genen en hersenontwikkeling. Bij YOUth wordt er gekeken naar de relatie tussen genen, hersenen én omgeving. Dat is uniek.

Meer weten over YOUth?

Meer weten over het YOUth-onderzoek? Of wil je meedoen? Ben je minder dan 19 weken zwanger en woon je in de provincie Utrecht? Vraag dan vrijblijvend een informatiepakket aan.